کد مطلب:43045 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:22

گنجینه پرسمان » حديث شناسي

تفسيرفراز شانزدهم تا هفدهم خطبه بيستودوم نهجالبلاغه كه در آن امام علي(ع) به بيان زنده كردن تعصبات جاهلي توسط پيمان شكنان ميپردازد چيست؟

«يَرْتَضِعُونَ اُماً قَدْ فَطَمَتْ وَ يُحْيُونَ بِدْعَهً قَدْ اُميتَتْ»
[آنان از پستاني ميمكند كه آنانرا از شير خود بريده است و بدعتي را زنده ميكنند كه مرده است.]
بعضي شارحين نهجالبلاغه در تفسير دو جمله فوق چنين گمان كردهاند كه منظور اميرالمؤمنين عليهالسلام اينست كه پيمانشكنان قضايائي را در داستان قتل عثمان پيش ميكشند و آنها را دستاويزي براي اثبات مدعاي پوچ خود قرار ميدهند، كه كهنه شده و از بين رفتهاند. اين تفسر بنظر صحيح نميرسد، زيرا اگر جرمي كه به اميرالمؤمنين نسبت ميدادند صحيح بود و دلايل و قضايائي را كه پيش ميآوردند، از نظر منطق اسلامي واقعيت داشت، گذشت زمان اثري در مجرم بودن آنحضرت نداشت و همچنين اصطلاح بدعت دربارة تذكر و تجديد بازگوئي حوادث و رويدادهاي تحقق يافته در داستان عثمان، صحيح بنظر نميرسد. بهمين جهت با اطمينان ميتوانت گفت كه منظور اميرالمؤمنين عليهالسلام از «ام» (مادر) سنتها و اخلاق حماقتآميز دوران جاهليت در صلح و جنگ و ادعا و انكار و تعصبات نژادي و فاميلي و غير ذلك ميباشد و همچنين مقصود از بدعت همان امور و تعصبات غير منطقي و احكام جاهلي است كه بر پا كنندگان غائلة جمل و صفين براه انداخته بودند.
اين استنباط با نظر به محدوديت افرادي از شخصيتهاي صدر اسلام مانند سلمانفارسي و ابوذرغفاري و عماربنياسر و مقداد، كه مباني عقايد اسلامي در همة سطوح رواني آنان نفوذ كرده بود، كاملا صحيح است. و با قطع نظر از اين افراد محدود، اكثريت چشمگير مردم آن زمان نتوانسته بودند، يا نميخواستند ريشههاي جاهليت را از اعماق روانشان بيرون بياورند. تحول از اسلام به جاهليت پس از رحلت پيامبراكرم(ص) مسئلهايست كه قرآن مجيد به آن اشاره نموده است:
«وَ ما مُحَمَّدٌ اِلّا رَسُولٌ قَدْ خَلَتْ مِنْ قَبْلِهِ الْرُّسُلُ اَفَأِنْ ماتَ اَوْ قُتِلَ اْنقَلَبْتُمْ عَلي اَعْقابِكُمْ وَ مَنْ يَنْقَلِبْ عَلي عَقِبَيْهِ فَلَنْ يَضُرَّاللهَ شَيْئاً وَ سَيَجْزي اْللهُ الشّاكِرينَ» آل عمران/144
[نيست محمد(ص) جز فرستادهاي از طرف خدا كه پيش از او پيامبراني در گذشتهاند، آيا اگر او از دنيا برود يا كشته شود به عقب برميگرديد و هر كس كه به عقب برگردد، ضرري بر خدا نخواهد زد و خداوند به شكرگذاران پاداش خواهد داد.]
همچنين در آيهاي ديگر در برابر ادعاي اعراب كه ميگويند: (ما ايمان آورديم، خدا ميفرمايد: بآنان بگو: شما ايمان نياوردهايد، بلكه به اسلام گرويدهايد و هنوز ايمان در دلهاي شما داخل نشده است) «قالَتِ اْلاَعْرابُ امَنّاقُلْ لَمْ تُؤْمِنُوا وَلكِنْ قُولُوا اَسْلَمْنا وَلَمّا يَدْخُلِ الْأيمانُ في قُلُوبِكُمْ» حجرات/14
در كتاب صحيح بخاري در حدود 9 حديث دربارة بازگشت عدهاي از مردم صدراسلام به عقب نقل شده است.

---

ترجمه و تفسير نهج‎البلاغه ج 5
آية الله محمدتقي جعفري